تکوین، تکامل و طبقه بندی مالی سول های دشت دهنو در استان فارس تحت تاثیر آبهای زیر زمینی و توپوگرافی

تکوین، تکامل، طبقه بندی، خصوصیات مورفولوژیکی، فیزیکوشیمیائی و کانی شناسی خاکهای دشت دهنو در استان فارس تحت تاثیر آبهای زیرزمینی و توپوگرافی مختلف در شرایط اقلیمی نیمه خشک با مواد مادری آهکی مورد بررسی قرار گرفت. این دشت به مساحت 4000 هکتار در 34 کیلومتری شمال غرب نورآباد ممسنی از توابع استان فارس قرار دارد. منطقه مطالعاتی دهنو دارای تابستانهای گرم و زمستانهای معتدل می باشد. همچنین خاکهای منطقه دارای رژیم رطوبتی یوستیک و رژیم حرارتی هیپرترمیک می باشند. منطقه دهنو از نظر زمین شناسی جز چین خوردگی های زاگرس بوده و در میان دو طاقدیس متوایل قرار دادر. ارتفاع متوسط دشت 800 متر از سطح دریا بوده و میانگین بارندگی و دمای سالیانه آن به ترتیب 617 میلی متر و 1/21 درجه سانتیگراد گزارش شده است. دشت دهنو از رسوبات عهد حاضر تشکیل شده و در ارتفاعات و کوههای اطراف سازندهای فهلیان-سورمه، داریان و گدوان رخنمون قابل ملاحظه ای دارند و خاکهای جوان با تکامل پروفیلی ضعیف و بافت متوسط در اراضی مرتفع تر با شیب زیادتر قرار دارند و خاکهای تکامل یافته تر با بافت سنگین تر در اراضی مرتفع تر با شیب زیادتر قرار دارند و خاکهای تکامل یافته تر با بافت سنگین تر در اراضی مسطح و با شیب کم واقع شده اند. همچنین در اراضی پست به دلیل وجود لایه غیر قابل نفوذ و آهک فراوان تکامل پروفیلی چندانی مشاهده نمی شود. عمق آب زیرزمینی در امتداد دشت از دامنه های نسبتا مرتفع به اراضی مسطح و پست کاهش می یابد. آب زیرزمینی منطقه کیفیت بالائی داشته و بدون مسئله شوری می باشد. این آب رطوبت لازم را جهت توسعه پوشش گیاهی تامین کرده و باعث افزایش رستنی های و ماده آلی خاک گردیده است. بطور کلی می توان گفت توپوگرافی به همراه سفر آب زیرزمینی بالا، پوشش گیاهی انبوه، مواد مادری آهکی و زمان به ترتیب مهمترین عوامل موثر خاکسازی منطقه می باشند. در منطقه سه راسته خاک انتی رسول، اینسپتی سول و مال سول مشاهده شده اند. خاکهای انتی روسل در مخروط افکنه های آبرفتی-واریزه ای بادبزنی شکل و شیبدار مشاهده می شوند. این خاکها بدون تکامل پروفیلی بوده و توزیع آهک ثانویه در پروفیل خاک دیده نمی شود. خاکهای مالی سول در اراضی مسطح تا پست در اثر افزایش مواد آلی در طول زمان ایجاد شده اند. آب زیرزمینی در تامین رطوبت کافی برای تشکیل افق مالیک نقش عمده ای داشته است. خاکهای اینسپی سول در منطقه مطالعاتی هم در اثر روند تکاملی خاکها و هم در اثر کاهش ماده آلی خاکهای مالی سول به لیل فعالیتهای کشاورزی ایجاد شده اند. در اغلب این خاکها افق کلسیک تکامل یافته مشاهده می شوند. توزیع و تجمع کربنات کلسیم، تولید و تجمع مواد آلی مهمترین پدیده قابل مشاهده در خاکهای منطقه می باشد. کانی شناسی بخش رس خاکهای منطقه مورد مطالعه به وسیله تفرق پرتو ایکس نشان داد کانیهای موجود در نمونه های گرفته شده از نظر نوع کم و بیش یکسان بوده ولی میزان آنها در فیزیوگرافی های مختلف متفاوت می باشد. کلریت مهمترین کانی مشاهده شده در خاکهای دشت می باشد. وجود مقادیر بالای این کانی نشان دهنده جوان بودن خاک و منشا توارثی آن می باشد. کانیهای گروه اسمکتیت بیشترین مقدار نسبی را پس از کلریت در نمونه های آزمایش شده به خود اختصاص داده است. ایلیت در کلیه نمونه ها رویت گردید. وجود این کانی نشان دهنده منشا توارثی در خاکهای منطقه می باشد. کانی پالی گورسکیت در منطقه مشاهده گردید و مشخص دش وجود این کانی عمدتا منشا خاکزائی داشته و احتمال توارثی بودن آن کمتر می رود.